Lectio 43
οίκαδε Πάνω Lectio 44

I.      Η ΟΡΓΗ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ

Num ad hostem vēni et captīva in castris tuis sum? In hoc me longa vita et infēlix senecta traxit, ut primum exsulem deinde hostem te vidērem? Qui potuisti populāri hanc terram, quae te genuit atque aluit? Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? Quamvis infesto et mināci animo perveneras, cur, cum in conspectu Rōma fuit, tibi non succurrit:  “intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater coniux liberique”? Ergo ego nisi peperissem, Rōma non oppugnarētur; nisi filium habērem, lībera in līberā patriā mortua essem. Ego nihil iam pati possum nec diu miserrima futūra sum: at contra hos, si pergis, aut immatūra mors aut longa servitus manet.

II.               Μετάφραση

Μήπως ήρθα σε εχθρό και είμαι αιχμάλωτη στο στρατόπεδό σου; Σε τέτοιο σημείο με κατάντησε η μακρόχρονη ζωή  και τα δυστυχισμένα γηρατειά, ώστε να σε δω πρώτα εξόριστο κι έπειτα εχθρό; Πώς μπόρεσες να λεηλατήσεις αυτή τη χώρα που σε γέννησε και σε ανέθρεψε; Δε σου πέρασε η οργή τη στιγμή που πατούσες τα σύνορα της πατρίδας (σου); Παρόλο που είχες φτάσει με τόσο εχθρική και απειλητική διάθεση, γιατί,  όταν είδες τη Ρώμη, δε σου πέρασε από το μυαλό: “μέσα σ’ εκείνα τα τείχη βρίσκονται το σπίτι και οι θεοί μου, η μάνα, η σύζυγος και τα παιδιά (μου)”; Λοιπόν, αν εγώ δε σε είχα γεννήσει, η Ρώμη δε θα βρισκόταν πολιορκημένη• αν δεν είχα γιο, θα πέθαινα ελεύθερη σε ελεύθερη πατρίδα. Εγώ τίποτα πια δεν μπορώ να πάθω κι ούτε θα είμαι για πολύ ακόμη τόσο δυστυχισμένη: αντίθετα όμως αυτούς, αν συνεχίσεις, τους περιμένει ή πρόωρος θάνατος ή μακρόχρονη σκλαβιά.

III.            Παρατηρήσεις

  1. num … veni: απλή κύρια ευθεία ερώτηση ολικής άγνοιας, εισάγεται με το num, γιατί ξέρουμε ότι η απάντηση θα είναι αρνητική (ρητορική ερώτηση), εκφέρεται με οριστική παρακειμένου και δηλώνει το πραγματικό.
  2. et captiva … sum: απλή κύρια ευθεία ερώτηση ολικής άγνοιας, εισάγεται με το num που εννοείται (η πρόταση συνδέεται με την προηγούμενη παρατακτικά με το et), γιατί ξέρουμε ότι η απάντηση θα είναι αρνητική (ρητορική ερώτηση), εκφέρεται με οριστική ενεστώτα και δηλώνει το πραγματικό.
  3. ut primum … viderem: δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση, εισάγεται με το συμπερασματικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (traxit ð  Παρακείμενος με σημασία ιστορικού χρόνου) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρελθόν. Το συμπέρασμα θεωρείται υποκειμενικό.
  4. in hoc me … traxit: απλή κύρια ευθεία ερώτηση ολικής άγνοιας, εισάγεται χωρίς να προηγείται κανένα ερωτηματικό μόριο, για να δοθεί έμφαση.
  5. qui potuisti … terram: είναι ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας, εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα qui, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου και δηλώνει το πραγματικό.
  6. quae te genuit atque aluit: δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις, προσδιοριστικές στη λέξη terram, εισάγονται με την αναφορική αντωνυμία quae, εκφέρονται με οριστική παρακειμένου και δηλώνουν το πραγματικό.
  7. quamvis … perveneras: δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση, εισάγεται με τον παραχωρητικό σύνδεσμο quamvis, γιατί ακολουθεί επίθετο, εκφέρεται με οριστική, γιατί ακολουθείται η ποιητική σύνταξη του συνδέσμου, υπερσυντελίκου αναλογικά προς το quamquam (εναντιωματικός σύνδεσμος).
  8. cum … fuit: δευτερεύουσα χρονική πρόταση, εισάγεται με το χρονικό σύνδεσμο cum, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου και δηλώνει το πραγματικό.
  9. cur tibi non succurrit: κύρια ευθεία ερωτηματική πρόταση, μερικής άγνοιας, εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα cur, εκφέρεται με οριστική παρακειμένου και δηλώνει το πραγματικό.
  10. Υποθετικός λόγος: υπόθεση – ergo ego nisi peperissem, απόδοση – Roma non oppugnaretur. Έχουμε δηλαδή: υπόθεση – nisi & υποτακτική υπερσυντελίκου, απόδοση – υποτακτική παρακειμένου (Β΄ είδος υποθετικού λόγου, το μη πραγματικό – υπόθεση στο παρελθόν και απόδοση στο παρόν).
  11. Υποθετικός λόγος: υπόθεση – nisi filium haberem, απόδοση – essem. Έχουμε δηλαδή: υπόθεση – nisi & υποτακτική παρατατικού, απόδοση – υποτακτική παρατατικού (Β΄ είδος υποθετικού λόγου, το μη πραγματικό στο παρόν).
  12. Υποθετικός λόγος: υπόθεση – si pergis, απόδοση - … manet. Έχουμε δηλαδή: υπόθεση – si & οριστική Ενεστώτα, απόδοση – οριστική ενεστώτα (Α΄ είδος υποθετικού λόγου, ανοιχτή υπόθεση – το πραγματικό στο παρόν).

 IV.           ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

I.         Να αναγνωριστούν όλες οι ευθείες ερωτήσεις του κειμένου (εισαγωγή και εκφορά)

II.       Να αναγνωριστούν οι παρακάτω ευθείες ερωτήσεις (εισαγωγή και εκφορά)

  • Quid est, mea Tertia? Cur tristis es? Quid tibi accidit? (Lectio XII)
    Τρεις απλές ερωτήσεις μερικής αγνοίας, εισάγονται με την ερωτηματική αντωνυμία quid και το ερωτηματικό επίρρημα cur, εκφέρονται με οριστική ενεστώτα.
  • Ego non cognosco vocem tuam? (Lectio XΧΙV, γιατί λείπει το ερωτηματικό μόριο;)
    Απλή κύρια ευθεία ερώτηση ολικής άγνοιας, εισάγεται χωρίς να προηγείται κανένα ερωτηματικό μόριο, για να δοθεί έμφαση, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα.
  • Visne scire quid Nasica responderit? (Lectio XΧΙV)
    Απλή ευθεία ερώτηση ολικής άγνοιας, εισάγεται με το εγκλιτικό ερωτηματικό μόριο -    ne, επειδή αυτός που ρωτάει δε γνωρίζει την απάντηση που θα ακολουθήσει, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα.
  • Tu mihi ipsi non credis? (Lectio XΧΙV, γιατί λείπει το ερωτηματικό μόριο;)
    Απλή κύρια ευθεία ερώτηση ολικής άγνοιας, εισάγεται χωρίς να προηγείται κανένα ερωτηματικό μόριο, για να δοθεί έμφαση, εκφέρεται με οριστική ενεστώτα.
  • Quin, homo inepte, taces? (Lectio XLΙ)
    Απλή ευθεία ερώτηση μερικής άγνοιας, εισάγεται με το ερωτηματικό επίρρημα     quin (γιατί δεν - έντονη προτροπή -tace!), εκφέρεται με οριστική ενεστώτα.

III.     Να μετατραπούν οι παρακάτω προτάσεις σε διμελείς ευθείες ερωτήσεις όπως στο παράδειγμα που ακολουθεί: Puer scribit. Puer legit.  Utrum scribit puer an legit?  

  • Mea vita felix est. Mea vita infēlix est. Utrum mea vita felix an infēlix est?
  • Illa mater Pauli est. Illa soror Pauli est. Utrum Illa mater an soror Pauli est?

IV.     Να μετατραπούν οι παρακάτω προτάσεις σε ευθείες ερωτήσεις με το ανάλογα με το περιεχόμενό τους

  • Deum ipsum vidisti.             Num Deum ipsum vidisti?  (Minime!)
  • Vita nostra brevis est.         Nonne vita nostra brevis est? (Ita!)
  • Pacem amāmus.                  Nonne pacem amāmus? (Certe!)
  • Bellum odimus.                   Nonne bellum odimus? (Sane!)

V.       Να μεταφραστούν στα λατινικά οι παρακάτω προτάσεις:

  Μήπως δεν είναι δυστυχισμένα τα γηρατειά;

  Αυτός είναι ο αδελφός σου ή ο φίλος σου;

  Nonne senecta infēlix est?

   Utrum iste frater an amicus tuus est?

T. Livi Ab Urbe Condita Liber II

Tum matronae ad Veturiam matrem Coriolani Volumniamque uxorem frequentes coeunt. Id publicum consilium an muliebris timor fuerit, parum inuenio: peruicere certe, ut et Veturia, magno natu mulier, et Volumnia duos paruos ex Marcio ferens filios secum in castra hostium irent et, quoniam armis uiri defendere urbem non possent, mulieres precibus lacrimisque defenderent. Vbi ad castra uentum est nuntiatumque Coriolano est adesse ingens mulierum agmen, ut qui nec publica maiestate in legatis nec in sacerdotibus tanta offusa oculis animoque religione motus esset, multo obstinatior aduersus lacrimas muliebres erat; dein familiarium quidam qui insignem maestitia inter ceteras cognouerat Veturiam, inter nurum nepotesque stantem, "nisi me frustrantur" inquit, "oculi, mater tibi coniunxque et liberi adsunt." Coriolanus prope ut amens consternatus ab sede sua cum ferret matri obuiae complexum, mulier in iram ex precibus uersa "sine, priusquam complexum accipio, sciam" inquit, "ad hostem an ad filium uenerim, captiua materne in castris tuis sim. In hoc me longa uita et infelix senecta traxit ut exsulem te deinde hostem uiderem? Potuisti populari hanc terram quae te genuit atque aluit? Non tibi, quamuis infesto animo et minaci perueneras, ingredienti fines ira cecidit? Non, cum in conspectu Roma fuit, succurrit: intra illa moenia domus ac penates mei sunt, mater coniunx liberique? Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur; nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem. Sed ego mihi miserius nihil iam pati nec tibi turpius usquam possum, nec ut sum miserrima, diu futura sum: de his uideris, quos, si pergis, aut immatura mors aut longa seruitus manet." Vxor deinde ac liberi amplexi, fletusque ob omni turba mulierum ortus et comploratio sui patriaeque fregere tandem uirum. Complexus inde suos dimittit: ipse retro ab urbe castra mouit. Abductis deinde legionibus ex agro Romano, inuidia rei oppressum perisse tradunt, alii alio leto. Apud Fabium, longe antiquissimum auctorem, usque ad senectutem uixisse eundem inuenio; refert certe hanc saepe eum exacta aetate usurpasse uocem multo miserius seni exsilium esse. Non inuiderunt laude sua mulieribus uiri Romani adeo sine obtrectatione gloriae alienae uiuebatur ; monumento quoque quod esset, templum Fortunae muliebri aedificatum dedicatumque est. Rediere deinde Volsci adiunctis Aequis in agrum Romanum; sed Aequi Attium Tullium haud ultra tulere ducem. Hinc ex certamine Volsci Aequine imperatorem coniuncto exercitui darent, seditio, deinde atrox proelium ortum. Ibi fortuna populi Romani duos hostium exercitus haud minus pernicioso quam pertinaci certamine confecit. Consules T. Sicinius et C. Aquilius. Sicinio Volsci, Aquilio Hernici nam ii quoque in armis erant prouincia euenit. Eo anno Hernici deuicti: cum Volscis aequo Marte discessum est.