Lectio 36

ΜΑΘΗΜΑ  XXXVI -  Lectio Tricesima Sexta (triginta sex)

I.       ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΔΩΡΟΔΟΚΙΑΣ

Manius Curius Dentātus maximā frugalitāte utebātur, quo facilius divitias contemnĕre posset. Die quodam Samnitium legāti ad eum venērunt. Ille se in scamno assidentem apud focum et ex ligneo catillo cenantem eis spectandum praebuit. Samnitium divitias contempsit et Samnītes paupertātem eius mirāti sunt. Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, ut eo uterētur, vultum risu solvit et protinus dixit: " Supervacaneae, nē dicam ineptae, legatiōnis ministri, narrāte Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperāre quam ipsum fieri locuplētem; et mementōte me nec acie vinci nec pecuniā corrumpi posse".

II.               Μετάφραση

Ο Μάνιος Κούριος Δεντάτος ήταν πάρα πολύ ολιγαρκής, για να μπορεί ευκολότερα να περιφρονεί τα πλούτη. Κάποια μέρα οι απεσταλμένοι των Σαμνιτών ήρθαν σ’ αυτόν. Εκείνος παρουσιάστηκε στα μάτια τους καθισμένος δίπλα στη φωτιά σ’ ένα σκαμνί και τρώγοντας από ξύλινο πιάτο για να τον προσέξουν. Περιφρόνησε τα πλούτη των Σαμνιτών και οι Σαμνίτες θαύμασαν τη φτώχεια του. Δηλαδή, όταν του είχαν προσφέρει εκ μέρους της πολιτείας τους πολύ χρυσάφι, για να το κάνει ό,τι θέλει, μαλάκωσε το πρόσωπο του με το γέλιο κι απάντησε αμέσως: «Μέλη αυτής της περιττής, για να μην πω ανόητης πρεσβείας, πείτε στους Σαμνίτες πως ο Μάνιος Κούριος προτιμά να εξουσιάζει τους πλουσίους, παρά να γίνει ο ίδιος πλούσιος. Και θυμηθείτε πως εμένα ούτε στη μάχη μπορούν να με νικήσουν ούτε με χρήματα να με διαφθείρουν»

Παρατηρήσεις

1.      Οι τελικές προτάσεις είναι επιρρηματικές. Εκφράζουν το σκοπό για τον οποίο γίνεται η πράξη μιας άλλης πρότασης. Εισάγονται με το σύνδεσμο ut αν είναι καταφατικές και με το σύνδεσμο nē αν είναι αρνητικές. Εκφέρονται πάντα με υποτακτική.
Ιδιομορφία ως προς την ακολουθία χρόνων: Εκφέρονται μόνο με υποτακτική ενεστώτα (εξάρτηση από αρκτικό χρόνο) και παρατατικού (εξάρτηση από ιστορικό χρόνο)· π.χ.

Legati aurum adferunt, ut Curius eo utatur

Legati aurum attulērunt, ut Curius eo uterētur

2.      Οι τελικές προτάσεις εισάγονται με το σύνδεσμο quo, όταν ακολουθεί συγκριτικός βαθμός επιθέτου ή επιρρήματος π.χ. quo facilius divitias contemnere posset για να μπορεί ευκολότερα να περιφρονεί τα πλούτη. Επίσης χρησιμοποιείται παρενθετικά (nē dicam…)
Τέλος στην κύρια πρόταση μπορεί να προηγούνται επιρρήματα ή φράσεις που σημαίνουν «γι’ αυτό το σκοπό», «με αυτή την πρόθεση» (eo consilio, ut…, eā mente, ut…) πράγμα που δείχνει ότι η πρόταση είναι τελική.

3.      Μετά από ρήματα που σημαίνουν δίνω, παραδίδω, παρέχω, το γερουνδιακό εκφράζει σκοπό (πρβ. Το απαρέμφατο του σκοπού της ελληνικής: την πόλιν οἰκεῖν αὐτοῖς ἔδοσαν)· π.χ.

Legatis se spectandum praebuit
Ο σκοπός εκφράζεται και με εμπρόθετο γερούνδιο ή εμπρόθετο γερουνδιακό (βλ. τα μαθ. ΧΧΧΙΙ, ΧLΙΧ)· επίσης με τη δοτική του σκοπού (XXX)  με το σουπίνο σε -um (XXXIV Π4) και με εμπρόθετο ουσιαστικό σε αιτιατική πτώση.

4.      cum ad eum … attulissent: είναι δευτερεύουσα χρονική πρόταση, εισάγεται με τον αφηγηματικό χρονικό σύνδεσμο cum, εκφέρεται με υποτακτική υπερσυντελίκου και δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν.

III.           ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

I.         Να αναγνωριστούν οι τελικές προτάσεις του κειμένου (σύνδεσμος, έγκλιση, ακολουθία)

• quo facilius … posset: είναι δευτερεύουσα τελική πρόταση, εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο quo, γιατί ακολουθεί επίρρημα συγκριτικού βαθμού, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (utebatur – παρατατικός) – σύγχρονο στο παρελθόν.
• ut eo uteretur: είναι δευτερεύουσα τελική πρόταση, εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ut, εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (attulissent – υπερσυντέλικος) – σύγχρονο στο παρελθόν.
• ne dicam ineptae: είναι δευτερεύουσα τελική πρόταση, εισάγεται με τον τελικό σύνδεσμο ne, εκφέρεται με υποτακτική ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (narrate – ενεστώτας) – σύγχρονο στο παρόν – μέλλον.

II.       Να αντικατασταθεί τό σουπίνο ή το εμπρόθετο γερούνδιο από τελική πρόταση

π.χ. spectātum veniunt = veniunt, ut spectent. Να εφαρμοστεί η ακολουθία των χρόνων

Praedōnes salutātum venērunt = venērunt,  ut salutarent

Legātos misērunt ad orandum = misērunt legātos, ut orarent

Pueri venērunt spectātum = Pueri venērunt, ut spectarent

Legātos mittunt ad orandum = misērunt legātos, ut orent

Praedōnes salutātum veniunt = Praedōnes veniunt, ut salutent

III.     Να γίνει χρονική αντικατάσταση του utebātur, να κλιθεί το acies

IV.     Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

   Είναι φτωχός, για να μπορεί να περιφρονεί τα πλούτη

   Ήταν φτωχός, για να μπορεί να περιφρονεί τα πλούτη

   Pauper est, ut divitias contemnĕre possit

   Pauper erat, ut divitias contemnĕre posset

Manius Curius Dentatus

died 270 BC

Roman general, conqueror of the Samnites and victor against Pyrrhus , king of Epirus .

Dentatus was born into a plebeian family that was possibly Sabine in origin. As consul in 290 BC, he gained a decisive victory over the Samnites, thereby ending a war that had lasted 50 years. The same year, he also reduced the Sabine insurgents to submission and granted them civitas sine suffragio (“citizenship without the right to vote”). In 284 he defeated the invading Senones. After Pyrrhus had returned from Sicily to Italy (275), Dentatus, once again consul, finally defeated him near Beneventum (now Benevento ). Dentatus was consul for the fourth and last time in 274, the year he conquered the Lucanians. During his term as censor, 272, he began to build an aqueduct to carry the waters of the Anio River into the city but died before its completion. Later writers idealized Dentatus as a model of old Roman simplicity and frugality.