Lectio 23
οίκαδε Πάνω Lectio 24

ΜΑΘΗΜΑ  XXΙΙΙ (23o)

I.            ΕΝΑΣ ΥΠΕΡΟΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et filius. Filius mortuus est. Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito; quin immo cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere filium simulabat, ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat: "Bene quievit, libenter cibum sumpsit". Deinde, cum diu cohibitae lacrimae vincerent prorumperentque, egrediebatur: tum se dolori dabat et paulo post siccis oculis redibat.

… Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat: fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Roman trahebatur. Erat ascensurus navem. Arria milites orabat, ut simul inponeretur. Non impetravit: conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta est.


II.               Μετάφραση

Ο Καικίνας Παίτος, σύζυγος της Αρρίας, ήταν άρρωστος, άρρωστος ήταν και ο γιος του. Ο γιος πέθανε. Η Αρρία του ετοίμασε κηδεία με τέτοιο τρόπο ώστε να μη καταλάβει τίποτε ο σύζυγός της. Όχι μόνο αυτό αλλά και κάθε φορά που έμπαινε στην κρεβατοκάμαρα του συζύγου προσποιούταν ότι ζούσε ο γιος και στο σύζυγο που ρωτούσε πολύ συχνά, τι έκανε το παιδί, απαντούσε: «κοιμήθηκε καλά, έφαγε με όρεξη». Έπειτα όταν τα δάκρυά της που συγκρατούσε για πολύ ώρα, νικούσαν και ξεσπούσαν, έβγαινε έξω· τότε παραδινόταν στον πόνο και λίγο αργότερα ξαναγύριζε με τα μάτια στεγνά. … Ο Σκριβωνιανός είχε σηκώσει στην Ιλλυρία τα όπλα εναντίον του Κλαυδίου. Ο Παίτος είχε πάει με το μέρος του και αφού σκοτώθηκε ο Σκριβωνιανός, μεταφερόταν σιδηροδέσμιος στη Ρώμη. Επρόκειτο να ανέβει σε πλοίο. Η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες να επιβιβαστεί μαζί του. Δεν το κατόρθωσε. Νοίκιασε ψαράδικο πλοιάριο και ακολούθησε το μεγάλο πλοίο.

III.           Συντακτικές παρατηρήσεις  

i.                     Υποτακτική παρατατικού

ii.                   Πότε χρησιμοποιείται η υποτακτική

iii.                  Κανόνας της ακολουθίας των χρόνων (consecutio temporum)

iv.                 Οι δευτερεύουσες προτάσεις με υποτακτική

·         ut ignoraretur a marito: δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση (μετατροπή σε ενεργ. ð ut maritus funus ignoraret. Εκφέρεται με παρατατικό γιατί το ρήμα της κύριας πρότασης είναι σε ιστορικό χρόνο.

·         quin immo cum illa cubiculum mariti intraverat: δευτερεύουσα χρονική πρόταση: εισάγεται με τον επαναληπτικό cum γι’ αυτό εκφέρεται με οριστική και εκφράζει το προτερόχρονο στο παρελθόν

·         quid ageret puer: δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική πρόταση

·         cum diu cohibitae lacrimae vincerent prorumperentque: δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις: Εκφέρονται με παρατατικό γιατί το ρήμα της κύριας πρότασης egrediebatur είναι σε ιστορικό χρόνο. Με υποτακτική γιατί εισάγονται με τον ιστορικό ή διηγηματικό cum

·         se dolori dabat: Το se είναι άμεσο αντικείμενο (άμεση αυτοπάθεια)

·         ut simul inponeretur: δευτερεύουσα ονοματική βουλητική πρόταση (αντικ. στο orābat). Ως βουλητική πρόταση εκφέρεται με υποτακτική, παρατατικού γιατί το ρήμα της κύριας πρότασης βρίσκεται σε ιστορικό χρόνο.

IV.           ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

I.          Να συμπληρωθούν οι σωστοί τύποι της υποτακτικής του παρατατικού (ενεργητικού ή παθητικού:

·         faceret – esset – darem – quiescerent – pararetur – sequeretur

II.             Να αναγνωριστεί και να κλιθεί στον ίδιο χρόνο ο τύπος ascensūrus erat

·         ενεργητική περιφραστική συζυγία, α΄ ενικό οριστικής παρατατικού του . ascendo, ascendi, ascensum,  ascendere3

 

Singularis

Pluralis

1. Pers

ascensurus eram,

ascensuri eramus,

2. Pers

ascensurus eras,

ascensuri eratis,

3. Pers

ascensurus erat,

ascensuri erant,

III.           Να αναγνωριστούν συντακτικά οι παρακάτω λέξεις και φράσεις:

vivere

ειδικό απαρέμφατο αντικείμενο

interroganti

επιθετική μετοχή συνημμένη στο marito

cohibitae

επιθετική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο

se dolori dabat

se: άμεσο αντικείμενο (άμεση αυτοπάθεια) dolori: έμμεσο αντικείμενο

occiso Scriboniano

αφαιρετική απόλυτη, χρονική μετοχή

IV.           Να αναγνωριστούν γραμματικά και να κλιθούν οι τύποι:

·   funus, ingentem, navem,

 

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

Singularis

Pluralis

Nom.

funus

funera

navis

naves

ingens

ingentes

Gen.

funeris

funerum

navis

navium

ingentis

ingentium

Dat.

funeri

funeribus

navi

navibus

ingenti

ingentibus

Acc.

funus

funera

navem

naves

ingentem

ingentes

Voc.

funus

funera

navis

naves

ingens

ingentes

Abl.

funere

funeribus

nave, navi

navibus

ingenti

ingentibus

V.             Να γίνει χρονική αντικατάσταση του τύπου conduxit

  • conducit, conducebat, conducet, conduxit, conduxerat, conduxerit

VI.           Να μεταφραστούν στα λατινικά οι προτάσεις:

  • Η Αρρία ρωτούσε με δάκρυα αν ζούσε ο γιος της
  • Arria cum lacrimis interogabat, num filius suus viveret.
  • Η Αρρία ακολούθησε τον άντρα της με ένα ψαροκάικο.
  • Arria suum maritum piscatoria navicula secuta est.

DE FEMINIS ROMANIS

Pliny the Younger
Book III.16: C. Plinius Nepoti Suo S.

Adnotasse videor facta dictaque virorum feminarumque alia clariora
esse alia maiora. Confirmata est opinio mea hesterno Fanniae sermone.
Neptis haec Arriae illius quae marito et solacium mortis et exemplum fuit.
Multa referebat aviae suae non minora hoc sed obscuriora; quae tibi existimo
tam mirabilia legenti fore, quam mihi audienti fuerunt.

Aegrotabat Caecina Paetus, maritus eius, aegrotabat et filius, uterque
mortifere, ut videbatur: filius decessit eximia pulchritudine, pari verecundia,
et parentibus non minus ob alia carus, quam quod filius erat. Huic illa ita
funus paravit, ita duxit exequias ut ignoraret maritus:
quin immo, quotiens
cubiculum eius intraret, vivere filium atque etiam commodiorem esse
simulabat, ac persaepe interroganti quid ageret puer respondebat "bene
quievit, libenter cibum sumpsit." Deinde, cum diu cohibitae lacrimae
vincerent prorumperentque, egrediebatur: tunc se dolori dabat: satiata siccis
oculis composito vultu redibat, tamquam
orbitatem foris reliquisset.

Praeclarum quidem illud eiusdem, ferrum stringere, perfodere pectus,
extrahere pugionem, porrigere marito, addere vocem immortalem ac paene
divinam "Paete non dolet." Sed tamen ista facienti, ista dicenti gloria et
aeternitas ante oculos erant; quo maius est sine praemio aeternitatis, sine
praemio gloriae abdere lacrimis, operire luctum, amissoque filio matrem
adhuc agere.

Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat: fuerat Paetus
in partibus et occiso Scriboniano Roman trahebatur. Erat accensurus navem.
Arria milites orabat ut simul inponeretur. "Nempe enim," inquit "daturi estis
consulari viro servulos aliquos, quorum e manu cibum capiat, a quibus
vestiatur, a quibus calcietur: omnia sola praestabo." Non impetravit:
conduxit piscatoriam nauculam ingensque navigium minimo secuta est.
Eadem apud Claudium uxori Sciboniani, cum illa profiteretur indicium, "ego,"
inquit "te audiam, cuius in gremio Scribonianus occisus est, et vivis?"

Ex quo manifestum est ei consilium pulcherrimae mortis non subitum
fuisse. Quin etiam, cum Thrasea, gener eius, deprecaretur ne mori pergeret
interque alia dixisset "vis ergo filiam tuam, si mihi pereundum fuerit, mori
mecum?" respondit "si tam diu tantaque concordia vixerit tecum quam ego
cum Paeto, volo." Auxerat hoc responso curam suorum, attentius
custodiebatur: sensit et "nihil agitis," inquit: "potestis enim efficere ut male
moriar, ut non moriar non potestis." Dum haec dicit, exsiluit cathedra
adversoque parieti caput ingenti impetu impegit et corruit. Focilata
"dixeram," inquit "vobis inventuram me quamlibet duram viam, si vos facilem
negassetis." Videnturne haec tibi maiora illo "Paete, non dolet," ad quod per
haec perventum est? cum interim illud quidem ingens fama, haec nulla
circumfert.
Unde colligitur quod initio dixi, alia esse clariora, alia maiora.
Vale.

neptis grand-daughter
avia grandmother
existimo I think
aegroto (1) be ill
quin immo why, on the contrary
orbitas -tatis, f. bereavement
foris outside, outside the door
stringo draw
ferrum sword, weapon
pugio, -onis, m. dagger
praemium reward
abdo hide
operio cover, conceal

arma movere revolt, raise a mutiny
impetro obtain a request
profiteri indicium turn state's evidence
impego dash against
corruo fall into a faint, collapse
focilata "when she came to/recovered" < focilo revive, resuscitate

Book VII.5: C. Plinius Calpurniae Suae S.

Incredibile est quanto desiderio tui tenear. In causa amor primum,
deinde quod non consuevimus abesse. Inde est quod magnam noctium
partem in
imagine tua vigil exigo, inde quod interdiu quibus horis te visere
solebam ad diaetam tuam ipsi me, ut verissime dicitur, pedes ducunt, quod
denique aeger et maestus ac similis excluso a vacuo limine recedo. Unum
tempus his tormentis caret, quo in foro amicorum litibus conteror. Aestima tu
quae vita mea sit, cui requies in labore, in miseria curisque solacium.
Vale.

C. Plinius Secundus ep. 3.16

C. Plinius grüßt seinen Nepos

 1

Ich glaube bemerkt zu haben, daß gewisse Taten und Aussprüche von Männern und Frauen allbekannt, andre aber eigentlich großartiger sind.

 2

Diese meine Auffassung fand ich gestern in einem Gespräch mit Fannia bestätigt. Es ist dies die Enkelin jener Arria, die ihrem Gatten im Tode Trost und Vorbild war. Sie erzählte mir mancherlei von ihrer Großmutter, was nicht weniger großartig, aber weniger bekannt ist als dies und Dir wahrscheinlich ebenso wunderbar erscheinen wird, wenn Du es liest, wie mir, als ich es hörte.

3

Caecina Paetus, ihr Gatte, war krank und auch ihr Sohn, beide todkrank, wie es schien. Der Sohn starb, ein außergewöhnlich hübscher, sittsamer Junge, den Eltern nicht nur deshalb lieb und teuer, weil er ihr Sohn war.

4

Sie bereitete ihm das Leichenbegängnis, vollzog seine Bestattung so, daß ihr Gatte nichts davon bemerkte. Ja, sooft sie das Krankenzimmer betrat, tat sie so, als lebte der Sohn noch und als ginge es ihm besser, und auf seine wiederholte Frage, was der Junge mache, antwortete sie: "Er hat gut geschlafen, hat mit Appetit gegessen."

5

Wenn dann die lange zurückgedrängten Tränen sie überwältigten und hervorstürzten, ging sie hinaus und gab sich dann erst ihrem Schmerz hin; wenn sie sich ausgeweint hatte, kehrte sie trockenen Auges und mit gefaßter Miene zurück, als hätte sie den derben Verlust draußen gelassen.

6

Gewiß, großartig ist auch das andre, den Stahl zu zücken, sich in die Brust zu stoßen, den Dolch aus der Wunde zu ziehen, dem Gatten hinzureichen mit den unsterblichen, nahezu übermenschlichen Worten: "Paetus, es tut nicht weh!" Aber als sie das tat und sagte, stand ihr doch der ewige Ruhm vor Augen; größer als dies ist es, ohne Aussicht auf den Lohn der Ewigkeit, den Lohn des Ruhmes seine Tränen zu verbergen und nach Verlust des Sohnes noch die glückliche Mutter zu spielen.

7

Scribonianus hatte in Illyrien die Waffen gegen Claudius erhoben; Paetus war daran beteiligt gewesen und wurde nach dem Todes des Scribonianus nach Rom geschleppt.

8

Er wollte eben das Schiff besteigen, da bat Arria die Soldaten, sie mitfahren zu lassen. "Ihr wollt dem Konsular doch gewiß ein paar Sklaven beigeben, aus deren Hand er Nahrung empfangen kann, die ihm in die Kleider und die Schuhe helfen können; das alles werde ich allein besorgen", sagte sie.

9

Sie fand kein Gehör, mietete ein Fischerboot und fogte dem großen Schiffe in dem kleinen Nachen. Als sich dann die Frau des Scribonianus vor Claudius zu einem Geständnis bereit erklärte, sagte sie: "Dich soll ich anhören, in deren Schoß Scribonianus ermordet worden ist, und Du lebst noch?" Woraus sich klar ergibt, daß der Entschluß zu ihrem schönen Tode ihr nicht von ungefähr gekommen ist.

10

Ja, als Thrasea, ihr Schwiegersohn, sie anflehte, dem Tode Einhalt zu tun, und unter andrem sagte: "Du willst also, daß Deine Tochter, wenn ich einmal davongehen muß, mit mir stirbt?", da antwortete sie: "Wenn sie so lange und so einträchtig mit Dir gelebt hat wie ich mit Paetus, ja!"

11

Diese Antwort hatte die Besorgnis ihrer Lieben noch gesteigert, und so beobachtete man sie noch schärfer; sie merkte das und sagte: "Es nützt Euch nichts; Ihr könnt machen, daß ich unschön sterbe, nicht, daß ich nicht sterbe!"

12

Bei diesen Worten sprang sie vom Sessel auf, rannte in gewaltigem Schwung gegen die Wand und brach zusammen. Als man sie wieder zu sich brachte, sagte sie: "Ihr wußtet ja, daß ich einen vielleicht harten Weg zum Tode finden würde, wenn ihr mir den leichten versagtet!"

13

Erscheinen Dir diese Vorgänge nicht großartiger als jenes "Paetus, es tut nicht weh", das durch sie vorbereitet wurde? Davon spricht niemand, während von jenem Ausspruch mittlerweile viel Wesens gemacht wird. Woraus hervorgeht, was ich zu Anfang gesagt habe: Mancherlei ist allbekannt, andres eigentlich großartiger.

Leb' wohl!

 

Helmut Kasten 1979

  

 

C. Plinius Nepoti Suo S.

   1

Adnotasse videor facta dictaque virorum feminarumque alia clariora esse, alia maiora.

  2

Confirmata est opinio mea hesterno Fanniae sermone. Neptis haec Arriae illius, quae marito et solacium mortis et exemplum fuit. Multa referebat aviae suae non minora hoc, sed obscuriora; quae tibi existimo tam mirabilia legenti fore, quam mihi audienti fuerunt.

3

Aegrotabat Caecina Paetus, maritus eius, aegrotabat et filius, uterque mortifere, ut videbatur. Filius decessit eximia pulchritudine, pari verecundia et parentibus non minus ob alia carus, quam quod filius erat.

4

Huic illa ita funus paravit, ita duxit exsequias, ut ignoraret maritus; quin immo, quotiens cubiculum eius intraret, vivere filium atque etiam commodiorem esse simulabat, ac persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat; 'Bene quievit, libenter cibum sumpsit.'

5

Deinde, cum diu cohibitae lacrimae vincerent prorumperentque, egrediebatur; tunc se dolori dabat; satiata siccis oculis, composito vultu redibat, tamquam orbitatem foris reliquisset.

6

Praeclarum quidem illud eiusdem, ferrum stringere, perfodere pectus, extrahere pugionem, porrigere marito, addere vocem immortalem ac paene divinam: 'Paete, non dolet.' Sed tamen ista facienti, ista dicenti, gloria et aeternitas ante oculos erant; quo maius est sine praemio aeternitatis, sine praemio gloriae abdere lacrimas, operire luctum amissoque filio matrem adhuc agere.

7

Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat; fuerat Paetus in partibus et occiso Scriboniano Romam trahebatur.

8

Erat ascensurus navem; Arria milites orabat, ut simul imponeretur. 'Nempe enim', inquit, 'daturi estis consulari viro servolos aliquos, quorum e manu cibum capiat, a quibus vestiatur, a quibus calcietur; omnia sola praestabo.'

9

Non impetravit; conduxit piscatoriam nauculam ingensque navigium minimo secuta est. Eadem apud Claudium uxori Scriboniani, cum illa profiteretur indicium, 'Ego', inquit, 'te audiam, cuius in gremio Scribonianus occisus est, et vivis?' Ex quo manifestum est ei consilium pulcherrimae mortis non subitum fuisse.

10

Quin etiam, cum Thrasea, gener eius, deprecaretur, ne mori pergeret, interque alia dixisset: ' Vis ergo filiam tuam, si mihi pereundum fuerit, mori mecum?', respondit: 'Si tam diu tantaque concordia vixerit tecum quam ego cum Paeto, volo.'

11

Auxerat hoc responso curam suorum, attentius custodiebatur; sensit et 'Nihil agitis', inquit; 'potestis enim efficere, ut male moriar, ut non moriar, non potestis.'

12

Dum haec dicit, exsiluit cathedra adversoque parieti caput ingenti impetu impegit et corruit. Focilata 'Dixeram', inquit, 'vobis inventuram me quamlibet duram ad mortem viam, si vos facilem negassetis.'

13

Videnturne haec tibi maiora illo 'Paete, non dolet', ad quod per haec perventum est? Cum interim illud quidem ingens fama, haec nulla circumfert. Unde colligitur, quod initio dixi, alia esse clariora, alia maiora.

Vale.